Mediation model als sluis in het recht

1. Altijd belangenverstrengeling bij procederen[1]. Mediation model als alternatief.

Advocaten hebben vrijwel altijd te maken met belangenverstrengeling als zij procederen.Zij voeren een opdracht uit of niet. Het advocaten verdienmodel geeft de ongewenste impuls om opdrachten te snel te vertalen in juridische procedures. Dit is meestal niet in het belang van cliënten. Ik heb er wel begrip voor want geen procedure betekent direct minder inkomen voor de advocaat. De wederpartij is o.a. wegens het procesmonopolie ook vaak een advocaat. En ook die advocaat verdient aan de juridische procedure.

Onderzoek heeft uitgewezen dat het voorkomt door voornoemde belangenverstrengeling stimuleert dat de advocaat niet de verplichte realistische kostenopgave vooraf of tijdig verstrekt aan zijn cliënt.

Ons juridisch model is verouderd. De advocaten treden nog steeds op als middeleeuwse toornooi ridders. Een “wij-zij” denken. Mijn cliënt wint en de wederpartij verliest. Een goede kosten baten analyse past niet zo goed in dit model. Dat juridisch denkkader bestaat sinds het ontstaan van de agrarische revolutie (12.000 jaar voor Christus) en leidt tot veel onnodige (publieke) uitgaven. Het is een polariserend model. Dat zeker binnen het civiele recht niet het enige model zou moeten zijn. Het toernooi model veroorzaakt dat het juridisch conflict versterkt wordt en de tegenstellingen tussen partijen (de cliënten van de advocaten) toeneemt wat vaak weer leidt tot verdere escalatie en kosten. Maar escalatie is doorgaans juist niet in het belang van de cliënten.

Veranderingen van het huidige middeleeuwse model hoeven niet perse ten koste te gaan van het inkomen van de advocaat. Is er een alternatief? Ja. Dat alternatief is het “Mediation model” treft u hieronder aan. Het “Mediation model” bestaat uit 2 fases. De eerste fase is mediation en de 2^de fase de huidige civiele procedure bestaande uit rechtszaken in eerste aanleg en hoger beroep.

De 1^ste fase. De mediation fase
De 1^ste fase heeft haar waarde al bewezen in de praktijk. Wanneer de rechter probeert partijen tot een vergelijk te laten komen (comparitie) maakt de rechter al deels gebruik van dit Mediation model. Het grote nadeel is echter dan dat de gerechtelijke procedure al is gestart en veel kosten zijn gemaakt en het geschil al is geëscaleerd.

Wat zouden spelregels kunnen zijn voor het “Mediation model”?

Specialisatie mediator(s)

• De mediator moet gespecialiseerd zijn in dat rechtsgebied en mediation-vaardigheden hebben verkregen via een erkend opleidingsinstituut. [2] De mediators zijn deskundigen die ook jurist of advocaat kunnen zijn en die boven de partijen staan. De mediators worden wel betaald door partijen maar hebben geen overeenkomst van opdracht gesloten met die partijen. De mediators hebben door specialisatie kennis van een afgebakend rechtsgebied (bijvoorbeeld vennootschapsrecht, consumentenrecht, personen en familierecht of arbeidsrecht) verkregen. Zij geven een onafhankelijk oordeel aan partijen. In een openbaar register zijn de mediators te vinden.[3]

Belangenverstrengeling

• Om belangenverstrengeling te voorkomen mag de mediator of zijn kantoor niet optreden in fase 2.[4] De perverse prikkel om maar door te procederen (het verdienmodel van procederende advocaten) wordt geëlimineerd in fase 1. De mediator heeft geen belang bij fase 2 en de scope van zijn opdracht beperkt de termijn en kosten.

Duur mediation fase

• De duur van de mediation fase is beperkt en wordt o.a. bepaald c.q. gelimiteerd door een wettelijk vastgelegde opdrachtsformulering. Omdat er meer mediators zullen zijn dan rechters kan deze fase ook veel sneller starten dan de normale civiele procedures die immers afhankelijk zijn van de beschikbaarheid van rechters.

Eindverslag mediator

• De mediation fase eindigt met een oplossing of met de constatering dat partijen niet in staat zijn geweest om tot een vergelijk te komen. Komt het tot fase 2 dan wordt dit rapport ter hand gesteld aan de procederende partijen in fase 2. De advocaten / deskundigen die optreden in fase 2 kunnen dankzij het rapport sneller een reëel beeld van de proceskansen, het procesrisico’s en kosten schriftelijk aan hun cliënten overhandigen. De cliënten kunnen dan op basis van een gedegen onderzoek besluiten om te stoppen of te procederen.

Het “Mediation model” is dus de sluis voordat juridische procedures (fase 2) worden gestart.

De voordelen van het Mediation model zijn evident:
1. Verhoging van de kwaliteit en vindbaarheid van mediators;
2. Voorkomt voortijdige escalatie;
3. Voorkomt belangenverstrengeling;
4. Aantal civiele juridische procedures neemt af;
5. De werkdruk bij de rechterlijke macht neemt af;
6. Kwaliteit van de rechterlijke uitspraken stijgt omdat de rechters minder geschillen te behandelen krijgen;
7. Er zijn minder publieke middelen nodig voor een goede rechtspleging omdat dit model escalatie tracht te voorkomen in plaats van bevordert.

Fase 2 is de rechtsgang zoals wij kennen en gecodificeerd is in de diverse wetboeken. Een bijkomend voordeel is ook dat met de invoering van fase 1 niet in strijd wordt gehandeld met welk verdrag dan ook en dat direct een (initiatief) wetsvoorstel het Mediation model snel kan worden ingevoerd.

[2] De Advocatenwet schrijft opleiding voor maar nergens is bepaald dat die ziet op het gehele civiele recht. Dat betekent dat de advocaat nooit deskundig kan zijn m.b.t. het hele civiele recht. De feitelijke situatie binnen de advocatuur kan daarom in strijd met de deskundigheidsnorm opgenomen in art. 10 lid 1 a van die wet zijn.

[3] Je kent immers ook de hoedanigheid van een arts. Is het een huisarts of een specialist. En als het een specialist is kun je zijn specialisme achterhalen. De overheid heeft dit geborgd door opleiding vereisten.

[4] Dit kan ook in het burgerlijk recht in fase 1 worden opgenomen als het gaat om procedures in eerste aanleg en hoger beroep.